Inleiding

De aankondiging in 2020 dat er plannen zijn voor de ontwikkeling van een groot vakantiepark op het voormalige ESCS-terrein zorgde voor veel onrust onder omwonenden die de natuurwaarde van het gebied primair stellen.

Er ontstonden twee actiegroepen, ‘Vrienden van de Schwienswei’ en ‘Actiegroep Omwonenden Schwienswei’ die zich later verenigden in ‘Wij Schwienswei’ en als doel hebben het ESCS-terrein als natuurgebied te behouden.

Al vanaf de aankoop van het ESCS-terrein, in 2009 voor 12.85 miljoen, heeft de gemeente voor ogen dit gebied economisch te ontwikkelen waarbij steeds de aansluiting met het natuurgebied de Schwienswei voor ogen bleef. Ontwikkeling van een vakantiepark werd vanaf het begin als een mogelijkheid gezien, mede omdat de exploitatiekosten voor zwembad De Nieuwe Hateboer zodanig hoog zijn dat dit financieel niet verantwoord is en het noodzakelijk is om meer financieel draagvlak te vinden voor behoud van het zwembad.

In 2017 besliste de gemeenteraad tot centralisatie van de zwemvoorzieningen binnen de gemeente en dat zwembad De Nieuwe Hateboer zou moeten sluiten. Enkele partijen, waaronder SPA, vonden dat deze zwemvoorziening voor doelgroepzwemmen (kinderen en ouderen) behouden moet worden indien enigszins mogelijk en drongen aan om mogelijkheden daarvoor te onderzoeken. 

In de loop der jaren heeft het ESCS-gebied zich ontwikkeld tot een natuurgebied waar veel omwonenden en ook mensen die op grotere afstand wonen rust vinden tijdens hun wandelingen daarbij genietend van de natuur. 

Nadat in 2020 bekend werd dat er concrete plannen voor ontwikkeling van een vakantiepark waren werden omwonenden zich bewust wat dat voor hun leefomgeving zou kunnen betekenen.

Overleg tussen de actiegroepen, die duizenden steunbetuigingen ontvingen, en de gemeente leverde niets op en de gemeente slaagde er niet in om tijdens informatiebijeenkomsten enige consensus te bereiken met omwonenden. Duidelijk werd wel dat er mensen zijn die geen enkele economische ontwikkeling van het gebied willen en dat er mensen zijn die in meer of mindere mate economische ontwikkeling gewenst vinden. 

Bij de uitreiking van de ‘cake van de week’ in juli 2021 zei de voorzitster van ‘Vrienden van de Schwienswei’ dat de bevolking van de wijken rond de Schwienswei moet kunnen aangeven wat zij willen wat er met het gebied gebeurt. 

De gemeente liet tot nu toe echter na om middels een rondvraag concreet inzicht te verkrijgen hierin.

De gemeente neemt in deze kwestie een passief standpunt in namelijk dat men plannen die binnenkomen wil beoordelen in plaats van, zoals SPA tijdens de raadsronde van 15 oktober 2020 aangaf, als uitgangspunt te nemen dat met het ESCS-terrein moet gebeuren wat de raad wil en dat de raad daarover moet nadenken en beslissen. 

Aangezien SPA de mening van omwonenden heel belangrijk vindt wanneer er ergens een ontwikkeling plaatsvindt heeft SPA daarom maar zelf een enquête opgezet en uitgevoerd. 

Dit dossier beschrijft de resultaten hiervan en hoe SPA de resultaten interpreteert. 

SPA hoopt dat ook andere politieke partijen van de uitkomsten van deze enquête gebruik zullen maken.

De enquête

De enquête heeft primair als doel inzicht te krijgen in wat omwonenden willen dat er met het ESCS-terrein gebeurt. Daarom werden op 9 oktober 2021 in een gebied van circa 600 m rond de  Schwienswei enquêteformulieren deur-aan-deur verspreid.

Teneinde na te gaan of er grote verschillen zijn tussen de mening van omwonenden met de mening van mensen die verder van de Schwienswei vandaan wonen werden additioneel in een groter gebied (begrensd door de Keulse baan, de Odasingel en de straat Overhoven) her en der enquêteformulieren verspreid en werden inwoners uit andere delen van de gemeente ook in staat gesteld hun mening te geven middels internet.

Aangezien SPA het stellen van de verkeerde vragen wilde voorkomen werd contact opgenomen met Wij Schwienswei en werd hun gevraagd om aan te geven hoe zij tegenover deze actie staan en wat zij belangrijk vinden om te vragen.

Hun reactie ‘We staan sympathiek tegenover deze actie, willen wel overleggen over de vragen maar werken met geen enkele partij samen aan een actie voor behoud van het groene escsterrein.’ en enkele daarbij gevoegde mogelijke vragen vatte SPA op als een positief signaal.

SPA heeft daarna vragen geformuleerd rond drie punten:
Vraag 1) in welke omvang is economische ontwikkeling wenselijk
Vraag 2) voor welke doelgroepen moeten de huisjes bestemd zijn indien er economische ontwikkeling plaatsvindt
Vraag 3) hoe communiceert de gemeente met de omwonenden en wat is daarbij belangrijk.

Een respondent merkte op ‘Bent u zich ervan bewust dat vooral tegenstanders van een vakantiepark deze enquête zullen invullen en mensen die het niks uitmaakt dit waarschijnlijk niet zullen invullen? (ja/nee)’. Deze vraag heeft SPA zich ook gesteld voordat tot een enquête werd besloten.

Bij elke enquête of verkiezing wordt het resultaat deels bepaald door degenen die niet daaraan deelnemen. Indien zij echter als maatstaf worden genomen kun je elke uitslag op voorhand als ‘dubieus’ kwalificeren tenzij er een absolute meerderheid is voor een standpunt t.o.v. het totaal aantal potentiële stemmers.

SPA heeft juist daarom geprobeerd de vragen niet tendentieus te stellen zodat zowel voor- als tegenstanders van economische ontwikkeling op een goede wijze hun standpunt kunnen aangeven. Ook in de inleidende tekst bij de enquête werd bewust slechts zeer summier aangegeven dat er argumenten zijn die pleiten voor economische ontwikkeling en argumenten die daartegen pleiten.

Uit schriftelijke en mondelinge reacties is gebleken dat er enkelen zijn (voor- en tegenstanders van economische ontwikkeling) die de vragen desondanks tendentieus vinden maar de overgrote meerderheid vindt de vragen goed. 

De meeste reacties werden ontvangen via het online enquêteformulier, de overige (op één na die per post werd ontvangen) betroffen via email ontvangen foto’s van het enquêteformulier.

Enkele (foto’s van) enquêteformulieren waren slechts ten dele of onduidelijk ingevuld. Degenen die hun emailadres verstrekten werden gevraagd deze omissies te herstellen (hetgeen telkens gebeurde). Deze controle had tot gevolg dat twee formulieren niet zijn meegenomen in de resultaten.

Bij de online ingevulde formulieren werd gecontroleerd of iemand binnen zeer korte tijd dezelfde antwoorden opstuurde (doordat men tweemaal kort achter elkaar op ‘verzenden’ klikte). Door deze controle zijn eveneens twee reacties niet meegenomen in de resultaten. 

Datgene wat wel was ingevuld op de niet-meegenomen formulieren komt overeen met het beeld van de resultaten. 

Er werden 238 enquêteformulieren meegenomen in de analyse van de resultaten van deze enquête.

Resultaten

De respondenten zijn grotendeels afkomstig uit de wijken Baandert en Overhoven maar ook inwoners uit andere delen van Sittard voelen zich betrokken en hebben gereageerd.

Onder Sittard-Noord (postcode 6136) worden de reacties verstaan waarbij geen letters aan de cijfers van de postcode werden toegevoegd.

Bijna een achtste van de respondenten komt van ‘elders’, meestal Sittard. Slechts twee respondenten wonen buiten de gemeente (Nieuwstadt).

Bespreking van de resultaten

Per vraag worden de resultaten besproken waarna SPA soms aangeeft hoe zij de uitslag politiek interpreteert.

Vraag 1 Hoeveel vakantiehuisjes mogen er komen.

Er blijkt een substantiële groep respondenten te zijn (circa 40%) die een economische ontwikkeling van het ESCS-terrein wenselijk acht.
De meerderheid (circa 60%, anderhalf keer zoveel) van de mensen geeft echter aan dat er geen huisjes mogen komen op het ESCS-terrein.

Ter controle van deze cruciale vraag werd vraag 3f gesteld.
Het antwoord daarop is nagenoeg gelijkluidend.

Een van de personen die ‘Nee, nee, nee, nee’ invulde gaf aan dat economische ontwikkeling van het ESCS-terrein bespreekbaar is maar dat daar dan geen vakantiehuisjes zouden moeten komen.

Slechts 22 mensen geven aan dat er geen beperkingen gesteld moeten worden aan het aantal huisjes terwijl 50 mensen (21%) maximaal 100 huisjes aanvaardbaar vindt.
Een flinke meerderheid, 134 personen (56%), wil echter geen enkele bebouwing.

Vraag 2 Voor welke doelgroep(en) moeten de huisjes bestemd zijn.

Deze vraag had tot doel om na te gaan voor welke doelgroep de huisjes bestemd zouden moeten zijn indien er toch huisjes gebouwd worden.
Meerdere personen die foto’s van het enquêteformulier toestuurden en ‘ja’ op vraag 1a invulden vulden aanvankelijk vraag 2 niet in.
Nadat expliciet daarom werd gevraagd werd telkens ‘nee’ ingevuld.
Gezien het grote aantal mensen dat ‘Nee, nee, nee, nee’ invulde bij vraag 1a is het niet verwonderlijk dat 129 personen ook ‘Nee, nee, nee, nee’ bij vraag 2 invulden. Het bevestigt de stelligheid van hun opvatting.

Dat slechts heel weinig personen deze huisjes willen bestemmen voor tijdelijke arbeidskrachten (7 personen) en asielzoekers (8 personen) kan als een duidelijk signaal worden opgevat.

Van de 109 personen (46%) die niet ‘Nee, nee, nee, nee’ invulden vinden 88 personen (81%) dat de huisjes voor vakantiegangers bestemd zouden moeten zijn en 48 personen (44%) dat langdurige bewoning (door senioren of anderen bijvoorbeeld studenten) een doelstelling moet zijn.
De geplande invulling als ‘vakantiepark’ is daarmee in lijn. 

Vraag 3 Hoe denkt u over de wijze waarop de gemeente omwonenden meeneemt in deze kwestie. 

Vraag 3a De gemeente informeert omwonenden voldoende. 

Van de 99 personen die bij vraag 1a ‘Nee’ invulden geven 41 (41%) aan dat zij voldoende door de gemeente geïnformeerd worden terwijl dit slechts bij 8 personen (3%) het geval is onder de 139 tegenstanders van economische ontwikkeling van het ESCS-terrein. 
Het verschil in informatiebehoefte lijkt gerelateerd aan de wenselijkheid van de ontwikkeling. 

Vraag 3b De gemeente heeft goed in beeld hoe omwonenden denken over de kwestie.

Van de 99 personen die bij vraag 1a ‘Nee’ invulden geven 35 (35%) aan dat zij van mening zijn dat de gemeente goed in beeld heeft hoe omwonenden denken over de kwestie terwijl dit slechts bij 13 personen (9%) het geval is onder de 139 tegenstanders van economische ontwikkeling van het ESCS-terrein. 

Vraag 3c Bent u door de gemeente benaderd om uw mening te geven over deze kwestie.

Van de 99 personen die bij vraag 1a ‘Nee’ invulden geven 27 (27%) aan dat zij door de gemeente benaderd zijn voor het geven van hun mening.
Van de 139 tegenstanders van economische ontwikkeling van het ESCS-terrein geven 31 personen (22%) aan dat zij door de gemeente benaderd zijn om hun mening te geven. 

Ongeveer een kwart van de respondenten is dus bereikt door de gemeente om hun mening te geven. SPA vindt dit percentage acceptabel wanneer men bedenkt dat een deel van de respondenten op de enquête niet tot de omwonenden behoort.
Desondanks stelt zich de vraag tot hoever de gemeente informatie heeft verspreid om mensen naar hun mening te vragen aangezien uit deze enquête blijkt dat ook mensen die niet pal naast de Schwienswei wonen zich betrokken voelen bij wat daar met het ESCS-terrein gebeurt.
Blijkbaar is het gebied ook van belang voor mensen die wat verder van de Schwienswei vandaan wonen. 

Vraag 3d De gemeente houdt rekening met omwonenden in deze kwestie.

Slechts 2 personen die geen huisjes op het ESCS-terrein willen geven aan dat de gemeente rekening houdt met omwonenden terwijl 49 van de 99 personen (49%) die wel huisjes willen van mening zijn dat de gemeente wel rekening houdt met de omwonenden. 
Dit kan alleen verklaard worden door een geheel verschillende opvatting over ‘rekening houdt met omwonenden’. 

Vraag 3e Kent u de (concept) natuur - en landschapsvisie Sittard.

Deze vraag kan gezien worden als een meting van de betrokkenheid met de kwestie.
Ondanks dat deze concept visie pas enkele weken openbaar is blijkt dat 127 respondenten (53%) deze al kennen.
Van de 139 personen die vraag 1a met ‘Ja’ beantwoordden kennen er 75 (54%) de visie.
Van de 99 personen die vraag 1a met ‘Nee’ beantwoordden kennen er 52 (53%) de visie. 

SPA ziet deze overeenkomst in kennis van dit recente document als een indicatie dat de respondenten op de enquête een redelijk beeld geven van de verhouding van de opvattingen van de omwonenden. 

Vraag 3f Vindt u dat er een economische invulling aan het ESCS-terrein mag worden gegeven. 

Dit is een controle vraag voor de cruciale vraag 1a. De uitkomsten zijn nagenoeg identiek. 

Vraag 3g Vindt u het erg wanneer zwembad de Hateboer gesloten wordt vanwege te hoge kosten?

Deze vraag had scherper gesteld kunnen worden, maar dat 168 personen (71%) deze vraag met ‘Ja’ beantwoordt geeft aan dat dit een voorziening is die gewaardeerd wordt en die men graag wil behouden. 
De exploitatie van dit zwembad is evenwel zo duur dat de gemeenteraad, met het oog op algemeen belang, besloten heeft om dit zwembad te sluiten en te kiezen voor één zwemvoorziening voor de gehele gemeente.
Daarbij is meermaals genoemd dat alleen een economische ontwikkeling op de ESCS-locatie het openhouden van het zwembad financieel mogelijk zou kunnen maken. 
Duidelijk is dat indien het ESCS-terrein de status ‘natuurgebied’ krijgt het zwembad gesloten zal worden.
In de enquête had dit aspect beter bevraagd moeten worden. 

Vraag 3h Wat vindt u belangrijker in deze kwestie: het algemeen belang of het belang van omwonenden.

Degenen die geen huisjes op het ESCS-terrein willen (‘Ja’ op vraag 1a) vinden in grote meerderheid dat het belang van omwonenden doorslaggevend behoort te zijn. Maar ook van degenen die wel huisjes op het ESCS-terrein willen accepteren vindt een derde dat het belang van omwonenden prevaleert.
In totaal vindt 60% van de respondenten dat het belang van omwonenden het zwaarst moet wegen in deze kwestie. 

De vraag die daarbij gesteld moet worden is natuurlijk ‘Wat is algemeen belang in deze kwestie?’
Voor SPA geldt in ieder geval dat het belang van de projectontwikkelaar of van de exploitant van een vakantiepark geen algemeen belang is, net zo min als de daarmee samenhangende werkgelegenheid. 

De gemeenteraad besliste in 2017 dat het open houden van zwembad De Nieuwe Hateboer geen algemeen belang is aangezien men besloot dit zwembad te sluiten. Naast het belang van omwonenden bij het openhouden van het zwembad ziet SPA ook dat er een belang is voor de inwoners van grote delen van Sittard en omgeving. Het gaat SPA echter te ver dit ‘algemeen belang’ te noemen ondanks dat SPA het zeer wenselijk vindt dat doelgroepzwemmen daar behouden blijft. 

De gemeente heeft tot nu toe op geen enkele wijze aangetoond dat er echt algemeen belang is bij het bouwen van een vakantiepark op het ESCS-terrein. Natuurlijk zal de gemeente geld ontvangen voor leges en OZB, maar dat is op zichzelf geen algemeen belang. Verkoop van grond kan als algemeen belang worden opgevat maar dat gaat voorbij aan dat natuur ook waarde heeft. SPA heeft in de gemeenteraad tot nu toe vergeefs meermaals gevraagd om ook aan natuur waarde toe te kennen en op te nemen in de balans. Dit is zo’n situatie waarin verkoop en natuurwaarde conflicteren en de raad op basis van kaders behoort te beslissen over al dan niet toestaan van verkoop en economische ontwikkelingen. 

SPA ziet graag dat toerisme beter tot ontwikkeling komt binnen onze gemeente en het bouwen van een vakantiepark kan daaraan bijdragen en ook voor extra inkomsten voor een aantal ondernemers zorgen. Maar hoe groot die economische effecten zijn en of dat daadwerkelijk van groot belang is voor het functioneren van onze gemeente als geheel en de centra in het bijzonder blijkt uit geen enkel document. Zonder goede onderbouwing van de economische effecten van de komst van een vakantiepark op de ESCS-locatie, op basis van feiten afkomstig van vergelijkbare vakantieparken elders, is er echter geen basis om de bouw daarvan ‘algemeen belang’ te kunnen noemen. Daarbij behoort ook te worden aangegeven wat de nadelen van zo’n economische activiteit op het ESCS-terrein zijn.. Bovendien heeft de gemeente al heel weinig natuur- en bosgebieden en zullen ook de nadelen voor de leefomgeving als geheel in kaart moeten worden gebracht en worden meegenomen in de besluitvorming.

Tot nu toe ontbreekt iedere gefundeerde onderbouwing van economische effecten waardoor SPA concludeert dat ‘algemeen belang’ op dit moment niet aanwezig is en daarom ook niet kan prevaleren. Bovendien is SPA van mening dat het belang van omwonenden zeer zwaar hoort te tellen in dergelijke kwesties omdat de nadelen meestal bij de omwonenden terecht komen en de voordelen van een ontwikkeling elders. 

Vraag 3i Hoe beoordeelt u de wijze waarop de gemeente met deze kwestie omgaat.

Maar liefst 178 van de 238 respondenten (75%) geeft de gemeente een cijfer van 5 of lager in deze kwestie.
De gemiddelde score bij degenen die ‘Ja’ hebben ingevuld bij vraag 1a was 2,7 terwijl degenen die ‘Nee’ daarop invulden gemiddeld 5,3 gaven. Met een gemiddelde score van 3,8 is dit nog een stuk lager dan het cijfer 5,2 dat de burgers gemeentebreed gaven voor hun betrokkenheid bij het beleid in de Burgerpeiling 2020.
Ondanks dat mensen lijnrecht tegenover elkaar staan over al dan niet economische invulling van het ESCS-terrein vindt men dat de gemeente de omwonenden onvoldoende meeneemt in deze kwestie.

Conclusies

1. SPA acht het aantal respondenten (238) voldoende groot en ook voldoende verdeeld over voor- en tegenstanders van economische ontwikkeling van het ESCS-terrein om aan de resultaten van deze enquête waarde toe te kennen.
2. Ongeveer 40% van de respondenten wenst een economische ontwikkeling van het ESCS-terrein maar de meerderheid, 60% wenst dat niet.
3. Aangezien tot nu toe ‘algemeen belang’ niet is aangetoond behoort het belang van omwonenden op dit moment te prevaleren boven het belang van andere betrokken (zakelijke) partijen.
4. Een grote meerderheid betreurt het wanneer zwembad De Nieuwe Hateboer wordt gesloten.
5. Een beperkt aantal huisjes (maximaal 100) vormt wellicht een bespreekbare optie, temeer omdat De Vrienden van de Schwienswei in haar brief van 18 december 2018 als standpunt aangeeft
   ‘De Vrienden van de Schwienswei zijn niet tegen kleinschalige ontwikkelingen, – op met name het gedeelte van de voormalige ESCS locatie – zolang deze het natuurgebied niet schaden.’
6. Helder is dat indien er een economische ontwikkeling op de ESCS-locatie gaat plaatsvinden dit onder strikte voorwaarden dient te gebeuren en dat de huisjes, langjarig, bestemd zullen moeten worden voor vakantiegangers en wellicht ook voor permanente bewoning maar niet voor asielzoekers of voor tijdelijke arbeidskrachten.
7. De informatieverstrekking en de omgang van de gemeente met omwonenden wordt zeer verschillend ervaren door voor- en tegenstanders van economische ontwikkeling van het ESCS-terrein maar zij zijn eensgezind van mening dat de gemeente tekortschiet in de omgang met deze kwestie.
8. Het ontbreken van natuurwaarde als maatschappelijke waarde op de gemeentelijke balans veroorzaakt dat de gemeenteraad geen kaders heeft om in een kwestie als deze een afweging te maken tussen verkoop van de grond t.b.v. economische ontwikkeling en het behouden van de natuurwaarde en de leefomgeving.

Standpunt SPA per 25 oktober 2021

Zolang ‘algemeen belang’ niet is aangetoond blijft SPA van mening dat de natuurwaarde van het gebied en het belang van omwonenden prevaleert boven een economische ontwikkeling die geen positieve gevolgen voor de omwonenden heeft.

Economische ontwikkeling van dit gebied is voor SPA slechts dan bespreekbaar indien dit beperkt van omvang is, garanties voor de leefomgeving en de natuurwaarde voor de toekomst biedt, tot gevolg heeft dat zwembad De Nieuwe Hateboer open kan blijven en onze inwoners tegen acceptabele tarieven daar kunnen zwemmen.

In de huidige situatie ziet SPA geen aanleiding om het ESCS-terrein economisch te ontwikkelen.

Via deze link kunt u het pdf bestand van dit dossier downloaden.